Ưu điểm của nền kinh tế thị trường là một mô hình kinh tế trong đó sản xuất, phân phối và tiêu thụ hàng hoá dịch vụ chủ yếu được điều tiết bởi thị trường thông qua cơ chế cung-cầu. Đây là mô hình kinh tế thịnh hành ở hầu hết các quốc gia trên thế giới hiện nay, bởi những ưu điểm vượt trội của nó so với các mô hình kinh tế khác. Trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu sâu hơn về những ưu điểm nổi bật của nền kinh tế thị trường.
Có thể bạn quan tâm:
-
Phát huy tính năng động, sáng tạo của các chủ thể kinh tế
Ưu điểm đầu tiên và quan trọng nhất của nền kinh tế thị trường là sự tự do hoạt động của các chủ thể kinh tế. Trong nền kinh tế thị trường, các doanh nghiệp, cá nhân được tự do lựa chọn ngành nghề kinh doanh, tự do sở hữu tài sản và hưởng lợi nhuận từ hoạt động của mình. Sự tự do này giúp các chủ thể phát huy hết khả năng sáng tạo, linh hoạt trong sản xuất kinh doanh, tạo ra nhiều sản phẩm đa dạng, chất lượng cao để cạnh tranh trên thị trường.
Trong nền kinh tế thị trường, các doanh nghiệp luôn trong trạng thái cạnh tranh gay gắt để giành thị phần. Để tồn tại và phát triển, họ phải không ngừng đổi mới, nâng cao chất lượng sản phẩm, dịch vụ, đáp ứng tốt nhất nhu cầu ngày càng cao của khách hàng. Nhờ vậy, năng suất lao động được cải thiện, hiệu quả kinh tế được nâng cao.
Có thể nói, ưu điểm lớn nhất của kinh tế thị trường là giải phóng sức sản xuất, kích thích sự sáng tạo, tạo động lực thúc đẩy toàn xã hội phát triển.
-
Sử dụng tài nguyên, nguồn lực một cách hiệu quả
Ưu điểm thứ hai của nền kinh tế thị trường là khả năng sử dụng tài nguyên, nguồn lực một cách tối ưu nhất. Nguyên tắc cơ bản của kinh tế thị trường là dựa trên quy luật cung - cầu để phân bổ các nguồn lực. Các chủ thể kinh tế sẽ sản xuất những hàng hoá, dịch vụ mà thị trường có nhu cầu và ngừng sản xuất những thứ không đáp ứng được nhu cầu của thị trường.
Theo đó, các nguồn lực quý hiếm như đất đai, nguyên vật liệu, lao động... sẽ được phân bổ cho những ngành có nhu cầu và hiệu quả cao nhất. Ngược lại, những ngành không hiệu quả, lãng phí nguồn lực sẽ bị đào thải khỏi thị trường. Nhờ vậy, nguồn lực xã hội được sử dụng hiệu quả nhất, tránh lãng phí.
-
Thúc đẩy phân công lao động, hợp tác và hội nhập quốc tế
Kinh tế thị trường mở ra cơ hội cho các quốc gia, địa phương khai thác thế mạnh của mình để tham gia phân công lao động quốc tế. Mỗi quốc gia, địa phương sẽ tập trung sản xuất những hàng hoá có lợi thế so sánh và nhập khẩu những hàng hoá không có lợi thế từ các nước khác. Sự phân công lao động này mang lại lợi ích cho tất cả các bên tham gia, giúp khai thác hiệu quả tiềm năng kinh tế của từng quốc gia.
Nền kinh tế thị trường khuyến khích sự hợp tác giữa các chủ thể, cả trong nước và quốc tế. Các doanh nghiệp có thể hợp tác với nhau để nghiên cứu, đổi mới công nghệ, mở rộng thị trường, chia sẻ lợi ích... Từ đó tạo ra chuỗi giá trị, nâng cao năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp.
Một ưu điểm của nền kinh tế thị trường là thúc đẩy hội nhập kinh tế quốc tế. Trong xu thế toàn cầu hoá hiện nay, sự tự do lưu chuyển hàng hoá, dịch vụ và các yếu tố sản xuất trên phạm vi quốc tế sẽ mở ra nhiều cơ hội cho các quốc gia thâm nhập thị trường thế giới, thu hút đầu tư và công nghệ tiên tiến từ nước ngoài. Các nước sẽ học hỏi, chia sẻ kinh nghiệm để cùng phát triển.
-
Cung cấp hàng hoá dịch vụ đa dạng, chất lượng cao cho người tiêu dùng
Trong nền kinh tế thị trường, sự cạnh tranh giữa các doanh nghiệp buộc họ phải luôn đổi mới, nâng cao chất lượng sản phẩm dịch vụ để thu hút khách hàng. Thông qua cơ chế giá cả, người tiêu dùng sẽ lựa chọn những sản phẩm vừa ý nhất về chất lượng và giá cả.
Cạnh tranh cũng thúc đẩy các doanh nghiệp phải liên tục nghiên cứu thị trường để đưa ra những sản phẩm đáp ứng nhu cầu đa dạng của người tiêu dùng. Do vậy, trong nền kinh tế thị trường, người tiêu dùng có rất nhiều sự lựa chọn về chủng loại, mẫu mã, chất lượng sản phẩm với mức giá phù hợp.
Ngoài ra, người tiêu dùng còn được hưởng lợi từ việc giá cả hàng hoá dịch vụ thường tương đối ổn định hoặc có xu hướng giảm nhờ cạnh tranh. Các doanh nghiệp sẽ cải tiến quy trình sản xuất, ứng dụng công nghệ để giảm chi phí, qua đó giảm giá thành sản phẩm. Người tiêu dùng sẽ được mua hàng hoá chất lượng cao với giá hợp lý.
-
Nền kinh tế phát triển ổn định, bền vững
Cơ chế tự điều tiết của kinh tế thị trường giúp nền kinh tế phát triển ổn định, bền vững. Trong nền kinh tế thị trường, mọi hoạt động đều dựa trên quy luật cung - cầu nên ít xảy ra tình trạng khủng hoảng do cung vượt cầu hay thiếu hụt hàng hoá trầm trọng.
Nếu cung vượt cầu, giá cả hàng hoá sẽ giảm, các doanh nghiệp sẽ giảm sản lượng hoặc chuyển sang sản xuất mặt hàng khác để cân bằng cung cầu. Ngược lại, nếu cầu tăng vượt cung, giá cả tăng lên sẽ kích thích các doanh nghiệp tăng sản lượng để đáp ứng nhu cầu thị trường. Cơ chế tự điều chỉnh này giúp nền kinh tế phát triển cân bằng, hạn chế những cú sốc hay khủng hoảng lớn.
Hơn nữa, nhờ sự cạnh tranh liên tục mà quy mô và năng lực của các doanh nghiệp ngày càng tăng lên, từ đó thúc đẩy tăng trưởng kinh tế ổn định, bền vững. Những doanh nghiệp hoạt động kém hiệu quả sẽ bị đào thải, nhường chỗ cho những doanh nghiệp mới năng động hơn. Quá trình này giúp nền kinh tế luôn được "tự làm mới", thích ứng với sự thay đổi của thị trường.
-
Khuyến khích tiết kiệm, đầu tư phát triển sản xuất
Cuối cùng, kinh tế thị trường còn có ưu điểm là khuyến khích tiết kiệm và đầu tư để phát triển sản xuất. Trong kinh tế thị trường, lãi suất tiền gửi thường cao hơn lạm phát, do vậy các cá nhân có động lực để tiết kiệm, gửi tiền vào ngân hàng để hưởng lãi.
Nguồn tiền gửi dồi dào giúp hệ thống ngân hàng có vốn cho các doanh nghiệp vay với lãi suất hấp dẫn để đầu tư mở rộng sản xuất kinh doanh. Đầu tư lại giúp nền kinh tế tăng trưởng nhanh hơn, thúc đẩy hình thành các ngành kinh tế mới.
Ngoài ra, môi trường đầu tư kinh doanh thuận lợi trong nền kinh tế thị trường cũng là yếu tố quan trọng khuyến khích dòng vốn đầu tư, cả trong và ngoài nước. Nhà nước sẽ tạo hành lang pháp lý an toàn, hỗ trợ về thủ tục, cơ chế đãi ngộ để thu hút đầu tư, từ đó kích thích đầu tư để phát triển kinh tế.
Kết luận
Trên đây là những ưu điểm nổi bật nhất làm nên sức hấp dẫn của mô hình kinh tế thị trường. Mô hình kinh tế này đã chứng tỏ những ưu việt vượt trội trong việc thúc đẩy phát triển kinh tế xã hội. Nhờ những ưu điểm của kinh tế thị trường mà nhiều quốc gia đã đạt được tăng trưởng kinh tế cao, ổn định và bền vững trong thời gian dài.
Tuy nhiên, kinh tế thị trường cũng tồn tại một số hạn chế như phân hoá giàu nghèo, ô nhiễm môi trường... Do đó, nhiều quốc gia đã điều chỉnh mô hình kinh tế thị trường cho phù hợp với điều kiện của mình, ví dụ kinh tế thị trường định hướng XHCN của Việt Nam. Dù mô hình có điều chỉnh, nhưng những ưu điểm cơ bản của kinh tế thị trường vẫn được phát huy để thúc đẩy nền kinh tế phát triển mạnh mẽ.
