KỸ NĂNG RA QUYẾT ĐỊNH – BÍ QUYẾT THÀNH CÔNG TRONG CUỘC SỐNG VÀ CÔNG VIỆC

Tổng quan về kỹ năng ra quyết định

Khái niệm kỹ năng ra quyết định

Kỹ năng ra quyết định là một trong những kỹ năng cốt lõi mà bất kỳ ai cũng cần trang bị để thành công trong cuộc sống và công việc. Đây là khả năng lựa chọn phương án tối ưu trong số nhiều lựa chọn khác nhau để giải quyết một vấn đề hay đối mặt với một tình huống cụ thể.

Kỹ năng này đòi hỏi người ra quyết định phải có tư duy phân tích logic, khả năng tổng hợp thông tin, cân nhắc kỹ lưỡng các yếu tố ảnh hưởng trước khi đi đến phương án cuối cùng. Đồng thời, người giỏi ra quyết định cũng phải dám chấp nhận rủi ro, tự tin vào những lựa chọn của mình và kiên quyết thực hiện cho đến cùng.

Trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu sâu hơn về kỹ năng ra quyết định, tầm quan trọng của nó, các loại quyết định thường gặp, quy trình đưa ra quyết định hiệu quả, những yếu tố ảnh hưởng và cách thức rèn luyện kỹ năng này. Bạn đọc hãy theo dõi để có thêm nhiều kiến thức bổ ích nhé!

Tầm quan trọng của kỹ năng ra quyết định

Trong cuộc sống hàng ngày cũng như trong công việc, chúng ta liên tục phải đối mặt với vô số lựa chọn và quyết định khác nhau. Tuy nhiên, không phải lúc nào cũng có một đáp án đúng tuyệt đối. Nhiều khi phải đắn đo, cân nhắc giữa các phương án, cái nào cũng có cả mặt lợi và hại.

Đó là lúc mà kỹ năng ra quyết định phát huy tác dụng. Nếu chọn đúng, ta có thể tránh được những sai lầm đáng tiếc, đạt được kết quả tốt, thậm chí còn mở ra vận hội mới. Ngược lại, nếu quyết định kém hiệu quả, hậu quả có thể rất khó lường, ảnh hưởng tiêu cực đến bản thân, gia đình, sự nghiệp.

Với những người lãnh đạo, nhà quản lý, mỗi quyết định đưa ra lại còn có tác động sâu rộng tới toàn tổ chức. Một quyết sách đúng đắn, kịp thời không những giúp công ty hoạt động suôn sẻ, vượt qua khó khăn mà còn tạo tiền đề cho những bước phát triển dài hạn. Ngược lại, một sai lầm nhỏ trong khâu quyết định cũng có thể dẫn tới những hệ lụy khôn lường. Vì vậy, kỹ năng ra quyết định chính là một phẩm chất không thể thiếu và cần được trau dồi liên tục ở họ.

Tóm lại, kỹ năng ra quyết định đóng vai trò quan trọng trong việc:

• Giúp giải quyết vấn đề một cách nhanh chóng, chính xác và hiệu quả, ngay cả trong những tình huống phức tạp, áp lực.
• Hạn chế rủi ro, sai lầm, tránh lãng phí thời gian, công sức, tiền bạc vào những phương án bất khả thi.
• Tạo động lực để bản thân và tổ chức phát triển, vươn tới những mục tiêu cao hơn.
• Giúp cá nhân khẳng định vai trò lãnh đạo, củng cố uy tín và sự tín nhiệm trong mắt cấp dưới, đồng nghiệp.

Các loại quyết định

Trong công việc và cuộc sống, ta thường xuyên phải đưa ra nhiều dạng quyết định khác nhau. Nắm rõ đặc điểm của chúng sẽ giúp ta có phương pháp tiếp cận phù hợp.

•  Quyết định chuẩn, hay quyết định theo thường lệ: Là những quyết định lặp đi lặp lại hàng ngày, được đưa ra dựa trên những quy định, chuẩn mực đã định sẵn. Ví dụ: quyết định mặc gì hôm nay, ăn gì cho bữa trưa… Loại quyết định này thường không quá quan trọng và không đòi hỏi thời gian suy nghĩ kỹ càng.
• Quyết định cấp thời: Là quyết định phải đưa ra gấp trong những tình huống bất ngờ, không lường trước được. Đây thường là những quyết định có tính sống còn, ảnh hưởng lớn đến sự an toàn hoặc lợi ích trước mắt của bản thân/tổ chức. Ví dụ, xử lý tình huống khẩn cấp, đối phó với khủng hoảng… Việc đưa ra quyết định đúng lúc này rất quan trọng, thậm chí còn quan trọng hơn cả bản thân nội dung quyết định.
• Quyết định chiến lược: Là những quyết định mang tính bước ngoặt, có tầm ảnh hưởng sâu rộng và kéo dài. Đó có thể là chọn ngành học đại học, cân nhắc một cơ hội nghề nghiệp mới, chọn thị trường, sản phẩm để đầu tư và phát triển… Loại quyết định này cần được chuẩn bị rất kỹ lưỡng, dành thời gian để suy tính toàn diện, tham vấn chuyên gia để có cái nhìn bao quát và lựa chọn đúng đắn.

Bên cạnh đó, dựa vào tiêu chí chủ thể ra quyết định, ta cũng có thể phân loại thành:

• Quyết định cá nhân: Do một cá nhân đưa ra trong phạm vi ảnh hưởng
• Quyết định tập thể: Có sự tham gia của một nhóm người, dựa trên cơ chế biểu quyết hoặc đồng thuận.

Tùy vào từng loại quyết định mà ta cần có cách tiếp cận khác nhau để việc lựa chọn được chính xác và phù hợp nhất. Đồng thời cũng cần phải linh hoạt điều chỉnh cho phù hợp với hoàn cảnh thực tế.

Quy trình ra quyết định hiệu quả

Để có thể đưa ra những quyết định đúng đắn và phù hợp, bạn cần tuân thủ một quy trình chặt chẽ với các bước sau:

Xác định rõ vấn đề cần giải quyết

Bước đầu tiên và quan trọng nhất trong quy trình ra quyết định là xác định chính xác vấn đề mà bạn đang phải đối mặt. Việc làm rõ bản chất vấn đề sẽ giúp bạn tìm ra giải pháp một cách nhanh chóng và hiệu quả hơn.

Để làm được điều này, trước hết bạn cần thu thập đầy đủ thông tin từ nhiều nguồn khác nhau. Đừng vội tin vào cảm tính hay bị ảnh hưởng bởi những thông tin sai lệch. Hãy tìm đến những dữ liệu khách quan, đáng tin cậy để có cái nhìn toàn diện về vấn đề.

Tiếp theo, bạn cần suy nghĩ sâu hơn để tìm ra nguyên nhân gốc rễ của vấn đề, những yếu tố chi phối chính. Đôi khi vấn đề bạn nhìn thấy chỉ là biểu hiện bề ngoài, bản chất thực sự nằm sâu bên trong. Nếu không xác định rõ căn nguyên, bạn rất dễ đi sai hướng hoặc chỉ giải quyết được phần ngọn.

Song song với đó, bạn cũng cần nhận diện những yếu tố bên ngoài có ảnh hưởng đến vấn đề, cả thuận lợi và khó khăn. Điều này giúp bạn có góc nhìn đa chiều, lường trước được các rủi ro hay tận dụng tối đa các cơ hội có thể xảy ra.

Đề ra các phương án giải quyết

Khi đã nắm rõ bản chất vấn đề, bước tiếp theo là nghĩ ra càng nhiều phương án giải quyết càng tốt. Đây là lúc bạn cần phát huy tối đa sự sáng tạo, không nên tự đặt giới hạn hay lo sợ ý tưởng của mình không khả thi. Hãy cho phép bộ não được “tự do”, đề ra càng nhiều giải pháp càng tốt. Sau đó bạn sẽ dần lọc dần ra các phương án khả dĩ nhất.

Với mỗi phương án, bạn cần phân tích kỹ các ưu điểm và nhược điểm của nó. Bạn có thể dựa vào các tiêu chí như chi phí, thời gian, tính khả thi… Việc này sẽ cho bạn cái nhìn cân bằng và khách quan hơn, tránh bị ảnh hưởng bởi cảm xúc nhất thời.

Bên cạnh đó, cũng cần đánh giá các rủi ro tiềm ẩn với mỗi phương án, xem xét kỹ hậu quả có thể xảy ra trong tương lai. Nếu bạn chọn giải pháp này, điều gì sẽ xảy ra trong ngắn hạn, trung hạn và dài hạn? Liệu có tác dụng phụ hay rủi ro gì không? Bạn sẽ xử lý chúng ra sao?

Lựa chọn phương án tối ưu

Từ những phân tích và cân nhắc ở bước trên, giờ là lúc bạn cần chốt lại phương án tốt nhất để theo đuổi. Hãy chọn giải pháp mang lại lợi ích cao nhất với chi phí thấp nhất, hạn chế rủi ro và phù hợp với mục tiêu tổng thể.

Nếu vẫn phân vân, bạn có thể tham khảo thêm ý kiến của những chuyên gia có kinh nghiệm trong lĩnh vực đó. Họ sẽ giúp bạn nhìn vấn đề khách quan và toàn diện hơn. Tuy nhiên, quyết định cuối cùng vẫn phải là của bạn, phù hợp với kinh nghiệm và bối cảnh cụ thể.

Hãy tin tưởng vào trực giác của mình. Đôi khi cảm giác bản năng lại mách bảo cho bạn lựa chọn đúng đắn. Nhưng đừng bị chi phối quá nhiều bởi cảm xúc, luôn giữ cái đầu tỉnh táo để đưa ra quyết định sáng suốt.

Một khi đã chọn được phương án phù hợp, đừng do dự hay lần lữa thêm nữa. Hãy dứt khoát đi theo nó cho đến cùng. Những kẻ thiếu quyết đoán sẽ không bao giờ thành công.

Lập kế hoạch thực hiện chi tiết

Có phương án tốt mới chỉ là nửa chặng đường. Việc triển khai trên thực tế còn quan trọng hơn nhiều. Để tránh những sai sót, trở ngại không đáng có, bạn cần xây dựng một kế hoạch hành động thật chi tiết và khả thi.

Trước hết, hãy chia nhỏ mục tiêu lớn thành những nhiệm vụ cụ thể, dễ quản lý hơn. Sau đó xác định thời gian hoàn thành dự kiến cho từng việc. Điều này giúp bạn có cái nhìn rõ hơn về tiến độ thực hiện.

Tiếp đó, bạn cần phân bổ nguồn lực thật phù hợp. Hãy liệt kê và chuẩn bị sẵn các nguồn lực cần có như nhân sự, tài chính, công nghệ… Đừng để đến khi triển khai mới nhận ra thiếu thốn, lúng túng.

Bạn cũng nên dự trù sẵn các tình huống rủi ro có thể xảy ra và cách xử lý cho từng trường hợp. Việc chuẩn bị một “kế hoạch B” cho phép bạn linh hoạt hơn, giảm bớt áp lực khi mọi việc không đúng như dự tính.

Nếu thực hiện trong môi trường tập thể, bạn cần trao đổi rõ ràng về vai trò, trách nhiệm của từng người. Thiết lập cơ chế phối hợp, giám sát và định kỳ cập nhật tình hình. Đừng để sự thiếu gắn kết hay mâu thuẫn cá nhân gây ảnh hưởng đến tiến độ chung.

Theo dõi quá trình thực hiện và điều chỉnh linh hoạt

Khi bắt tay thực hiện, bạn cần thường xuyên theo dõi, giám sát để đảm bảo mọi thứ diễn ra theo đúng kế hoạch. Hãy so sánh kết quả thực tế với mục tiêu ban đầu, xác định chênh lệch và những khó khăn phát sinh, từ đó tìm cách khắc phục nhanh chóng.

Nếu tiến độ chậm hơn dự kiến, đừng cứng nhắc bám theo kế hoạch mà hãy tìm cách điều chỉnh phù hợp. Có thể bạn cần bổ sung thêm nguồn lực, điều chuyển vị trí hoặc thậm chí thay đổi phương án thực hiện. Tuy nhiên, những thay đổi này phải dựa trên tiêu chí hiệu quả công việc và sự đồng thuận chung.

Điều quan trọng là bạn cần đúc rút kinh nghiệm trong suốt quá trình thực hiện. Hãy tự rút ra bài học cho mình về những điểm đã làm tốt và chưa tốt, những gì cần khắc phục để lần sau hoàn thiện hơn. Chia sẻ với đồng nghiệp để mọi người cùng tiến bộ. Đừng ngại thừa nhận sai lầm, hãy biến chúng thành động lực để tiếp tục cố gắng.

Những yếu tố ảnh hưởng đến kỹ năng ra quyết định

Kỹ năng ra quyết định không phải tự nhiên mà có, nó chịu sự chi phối của nhiều yếu tố chủ quan và khách quan. Để có thể cải thiện kỹ năng này, trước tiên bạn cần hiểu rõ những điều sau:

Kiến thức, kinh nghiệm

Một trong những yếu tố quan trọng nhất quyết định đến chất lượng quyết định đó là kiến thức và kinh nghiệm của người ra quyết định. Nếu bạn am hiểu sâu sắc về lĩnh vực bạn đang làm, nắm chắc về quy trình nghiệp vụ, các chính sách, quy định liên quan, việc đưa ra quyết định chính xác sẽ dễ dàng hơn nhiều.

Ngược lại, nếu bạn bị hạn chế về kiến thức nền tảng hay thiếu kinh nghiệm xử lý tình huống thực tế, rất dễ bối rối, lúng túng hay bị chi phối bởi cảm tính. Vì vậy, để nâng cao kỹ năng này, bạn cần chủ động học hỏi, trau dồi kiến thức chuyên môn và tích lũy kinh nghiệm qua thực tiễn.

Thông tin

Mỗi quyết định đều phải dựa trên những căn cứ, thông tin cụ thể. Nếu bạn thu thập đủ thông tin từ nhiều nguồn khác nhau, đặc biệt là những nguồn đáng tin cậy, khách quan, bạn sẽ có cơ sở vững chắc để đi đến lựa chọn chính xác.

Ngược lại, việc thiếu thông tin hoặc dựa trên thông tin sai lệch, thiên lệch rất dễ khiến bạn đánh giá sai tình hình, bỏ qua các yếu tố quan trọng hay sa đà vào các phương án thiếu khả thi. Do đó, cần chủ động tìm kiếm, xác thực thông tin một cách khách quan, thấu đáo trước khi đưa ra quyết định quan trọng.

Mục tiêu

Mỗi quyết định đều nhằm đạt được một mục tiêu hay giải quyết một vấn đề cụ thể. Vì thế, việc xác định đúng đắn và rõ ràng mục tiêu ngay từ đầu sẽ định hướng và quyết định chất lượng của các phương án được lựa chọn.

Nếu mục tiêu quá mơ hồ, thiếu thực tế hay không phù hợp với nguồn lực, bạn sẽ không biết nên tập trung vào đâu, các nỗ lực có thể sẽ phân tán, lãng phí. Do đó, trước khi bắt tay vào quyết định, hãy dành thời gian suy nghĩ kỹ càng về mục tiêu mình nhắm đến, đảm bảo nó rõ ràng, cụ thể và khả thi trong điều kiện nguồn lực cho phép.

Áp lực môi trường

Áp lực từ môi trường xung quanh cũng có thể ảnh hưởng đến chất lượng quyết định. Nếu bạn chịu sức ép từ cấp trên, đồng nghiệp, thậm chí gia đình trong một vấn đề nào đó, bạn rất dễ sa đà theo những ý kiến chủ quan, thiên vị.

Các yếu tố như thời hạn gấp gáp, nguy cơ cạnh tranh, rủi ro cao… cũng có thể khiến bạn đánh mất bình tĩnh, đưa ra quyết định nóng vội và thiếu cân nhắc. Vì vậy, càng trong tình huống căng thẳng, bạn lại càng phải tỉnh táo và kiên định với lập trường của mình. Hãy lắng nghe và tiếp thu

những ý kiến đóng góp, nhưng quyết định cuối cùng vẫn phải dựa trên sự phân tích logic và phù hợp nhất với mục tiêu đã đề ra.

Yếu tố cảm xúc

Cảm xúc đóng vai trò không nhỏ trong việc ra quyết định. Thông thường, chúng ta thường có xu hướng chọn giải pháp mang lại cảm giác dễ chịu, an toàn và tránh xa những phương án tiềm ẩn rủi ro, thách thức. Điều này tuy có thể giúp bạn đỡ căng thẳng nhất thời, nhưng lại dễ bỏ lỡ những cơ hội lớn hoặc giải quyết vấn đề một cách triệt để.

Mặt khác, đôi khi cảm xúc tiêu cực như tức giận, ganh ghét cũng khiến bạn mất kiểm soát và hành động thiếu sáng suốt. Vì thế, khi đưa ra quyết định, bạn cần tách biệt cảm xúc cá nhân và dựa trên lý trí, sự thấu hiểu đa chiều vấn đề. Hãy bình tĩnh suy xét, không nên quyết định khi đang quá xúc động.

 Lòng tự tin

Lòng tự tin có ảnh hưởng tích cực đến chất lượng quyết định. Nếu bạn tin tưởng vào năng lực của bản thân, dám chấp nhận thử thách và sẵn sàng chịu trách nhiệm, bạn sẽ mạnh dạn đề xuất, lựa chọn những phương án táo bạo và sáng tạo hơn. Ngay cả khi gặp trở ngại, bạn cũng kiên trì bám đuổi mục tiêu đến cùng.

Ngược lại, nếu bạn tự ti, thiếu tự tin vào khả năng của mình, bạn thường có tâm lý né tránh, sợ mạo hiểm và dễ bỏ cuộc giữa chừng. Vì vậy, hãy nuôi dưỡng niềm tin và lòng quả cảm để đưa ra những quyết định mang tính đột phá.

Kết luận

Ra quyết định là một kỹ năng vô cùng quan trọng không chỉ trong công việc mà còn trong cuộc sống. Nó phản ánh tư duy, bản lĩnh và phẩm chất của mỗi người. Những quyết định đúng đắn và kịp thời sẽ mở ra cơ hội, đưa bạn đến thành công. Ngược lại, những quyết định sai lầm có thể gây hậu quả nghiêm trọng, thậm chí ảnh hưởng cả quá trình sự nghiệp.

Vì vậy, để trở thành người ra quyết định giỏi, bạn cần rèn luyện và trau dồi bản thân không ngừng. Hãy tích lũy tri thức, kinh nghiệm và tầm nhìn chiến lược qua thực tiễn. Đồng thời, cũng cần phát triển tư duy phản biện, óc phán đoán tinh tường và lòng quả cảm để dám nghĩ, dám làm. Những phẩm chất này sẽ giúp bạn vượt qua mọi thử thách, nắm bắt mọi cơ hội để vươn đến thành công rực rỡ.

Mặt khác, đừng quá cầu toàn khi ra quyết định. Không có quyết định nào là hoàn hảo cả, điều quan trọng là bạn phải dám chấp nhận rủi ro và chịu trách nhiệm với lựa chọn của mình. Thất bại là điều không tránh khỏi, nhưng đó cũng chính là cơ hội để bạn rút ra bài học kinh nghiệm và hoàn thiện mình hơn.

Chỉ cần bạn không ngừng học hỏi, trải nghiệm và kiên định với mục tiêu, bạn sẽ ngày càng trở nên sắc bén và tự tin hơn trong việc ra quyết định. Biết đâu, một ngày nào đó, chính khả năng này sẽ đưa bạn bước lên những đỉnh cao mới của sự nghiệp. Hãy tự tin và dấn thân trên con đường chinh phục thành công!